HALI ALIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Bu yazımızda bireysel kullanıma yönelik halı seçiminde nelere dikkat edilmesi gerektiği üzerinde durulacaktır. Yazının amacı bir halı türünü ön plana çıkarmak yerine ihtiyaç, beklenti ve bütçenize en uygun halıyı seçme konusunda sizlere yardımcı olmaktır. Halı seçimi, beklenti ve ihtiyaçlarınızı karşılayacak ve kullanıldığı ortam ile bütünleşecek şekilde yapılmalıdır.

Halı seçimi sırasında karar vermenizi kolaylaştırmak ve dikkat etmeniz gereken noktaları başlıklar halinde dokuma şekli, elyaf türü, dokuma sıklığı, hav yüksekliği gibi halı kalitesini belirleyen teknik detaylardan, insan sağlığı, halı temizliği ve halı tasarımına kadar kapsamlı bir şekilde ele alınacak ve sırası ile incelenecektir.

1. Dokuma Şekli

Halılar dokuma şekillerine göre el dokuması ve makine dokuması olmak üzere ikiye ayrılırlar.

El dokuması halıların sahip olduğu kültürel geçmiş, üretiminde kullanılan elyafların doğallığı, inceliği ve zarafeti bu halıları özel ve ayrıcalıklı kılar. İmalatlarının zahmetli ve yavaş olması nedeni ile el dokuması halıların fiyatları makine dokuması halılara göre çok daha yüksektir. Ayrıca el dokuması halıların bakımına ve temiziğine daha fazla önem gösterilmesi gerekmektedir.

Üretim kolaylığı nedeni ile daha ekonomik olan makine halıları, gelişen elyaf ve makine imalat teknolojisi ile çok farklı ihtiyaçları karşılayacak şekilde çeşitlenmiştir. Genellikle halının dokuma şekli ve üretimde kullanılan elyaf türü birlikte değerlendirilir.

2. Elyaf Türü

Halıların yapı taşı olan elyaftaki çeşitlilik birçok farklı özellikte halının üretilmesine imkan tanımaktadır. Halının dokumasında kullanılan elyaf türü, halı kalitesini belirleyen en önemli faktörlerden biridir.

Halı üretiminde kullanılan elyaflar, doğal ve sentetik olmak üzere temel olarak ikiye ayrılırlar. Halı imalatında kullanılan elyaf türleri hakkında daha fazla bilgi almak için "Halılarda Kullanılan Elyaf Türleri" yazımızı okuyabilirsiniz.

Geniş bir fiyat aralığında, farklı beklenti ve ihtiyaçları karşılayacak birçok seçenek bulunmaktadır. Bu çeşitlilik içerisinde başta bütçe olmak üzere kullanım yeri, kullanım amacı, kullanım kolaylığı gibi kriterler doğrultusunda seçim yapılmalıdır.

3. Dokuma Sıklığı

Bir diğer önemli faktör dokuma sıklığıdır. Sık dokunan halılar, sahip oldukları dayanıklı yapıları ile daha uzun kullanım ömrüne sahiptir. Halıdaki düğüm sayısı, el halılarında kaliteyi belirleyen etmenlerden biridir. El dokuması halılarda düğüm sıklığının fazla olması desenlerin halıya daha detaylı işlenebilmesine olanak tanıdığı için işlenen desenler daha net görünür.

Kalitenin bir göstergesi olan dokuma sıklığı, halının kullanım ömrünü ve konforunu belirler. İlmek ucu sıklığı ne kadar fazlaysa halı o kadar kalitelidir. Halıda kullanılan elyaf türüne göre bu sıklık oranları değişiklik göstersede aynı elyaf türlerini karşılaştırırken daha sıkı dokunmuş halı tercih edilmelidir.

4. Hav Yüksekliği

Halı seçerken bir diğer önemli nokta hav yüksekliğidir. Hav yüksekliği halı yüzeyinde görülen elyafın yüksekliğini ifade etmektedir. Halının verdiği his hav yüksekliğine göre değişiklik gösterir ancak burada önemli olan havın ne kadar uzun ya da kısa olması değil, kullanım alanına ve kullanım amacına uygun yükseklikte olmasıdır.

Halılarda hav yüksekliği aşağıdaki gibi üç sınıfa gruplandırılır.

• Kısa Hav Yüksekliği (6 mm ve aşağısı)

• Orta Hav Yüksekliği (6-12 mm arası)

• Uzun Hav Yüksekliği (12 mm ve üstü)

Kısa hav yüksekliğine sahip halılar, genellikle daha sıkı bir örgüye ve daha pürüzsüz bir yüzeye sahiptir. Kısa hav yüksekliğine sahip halıların en önemli avantajı temizliklerinin pratik oluşudur. Bu tarz halıların içerisine kir ve toz daha zor nüfuz edeceği için temizliği çok daha kolaydır. Kısa hav yüksekliğine sahip halıların dezavantaları ise ısı yalıtımının zayıf ve uzun hav yüksekliğine sahip halılar kadar yumuşak olmamasıdır. Ayrıca kısa hav yüksekliğine sahip halılar hafif oldukları için zemin üzerinde kayabilmektedirler. Bu yüzden kısa hav yüksekliğine sahip halıların kaymaz taban özelliklere sahip olmasına özen gösterilmelidir.

Halının hem yumuşak hem de kolay temizlenmesi isteniyorsa orta hav yüksekliğine sahip halıları tercih edilmelidir. Orta hav yükseklğine sahip halılar, kısa ve uzun hav yükseklğine sahip halıların kullanım kolaylığı, temizlik ve konfor gibi artılarını dengeleyerek üzerinde barındırır.

Halı seçimindeki önceliği ısı yalıtımı ya da konfor olan kullanıcıların, uzun hav yüksekliğine sahip halıları tercih etmesi daha uygun olacaktır. Uzun hav yüksekliğine sahip halıların temizliği, yüksek emiş gücüne sahip süpürge makinesi ile yapılmalı ve halı yıkama işlemi diğer hav yüksekliklerine oranla daha sık aralıklarla planlanmalıdır.

5. İnsan Sağlığı

Kaliteli bir halı, insan sağlığına uygun malzemelerden üretilmiş olmalıdır. Halı seçiminde halının sahip olduğu anti bakteriye

l, antialerjik, anti statik ve anti stres özellikleri göz önüne alınmalıdır.

Bakterilerin yaşamasını durduran ve üremesini önleyen kimyasalların halıya uygulanması ile halıya anti bakteriyel özellik kazandırılır. Elyaf türleri arasında sadece bambu doğal olarak anti bakteriyeldir. Bambu halıların sahip olduğu anti bakteriyel özellik imalat sonrası değil, bambunun doğal yapısından kaynaklanmaktadır.

Zemin yüzeyinde çökmüş halde bulunan alerji yapıcıları, ortamda hareket olması durumunda tekrar havaya karışır. Bu durum astım ve ev akarlarına karşı alerjisi olan hastalar için büyük tehlike yaratmaktadır. Halının imal edildiği elyaf özellikleri ve halının toz tutabilme kabiliyeti halının antialerjik özelliğini belirler.

Çevresindeki maddelerle etkileşen malzemelerin yüzeyindeki elektriksel dengesizlik statik elektrik oluşmasına neden olur. Halıda meydana gelen statik elektrik, ortamda bulunan tozun halı tarafından çekilmesine ve tozların halı yüzeyine tutunmasını yardımcı olur. Antistatik halı, statik yüklenmeyi önleyerek daha kaliteli ve sağlıklı bir yaşam ortamı sunar.

Anti stres özelliğine sahip halılar rahatlık hissi veren yumuşak bir dokuya sahiptir. Halılar sahip olduğu anti statik ve anti stres özellikleri, stresin ve negatif enerjinin vücuttan uzaklaştırılmasına yardımcı olurlar.

6. Halı Temizliği

Halı seçerken doğal elyaftan üretilen halıların seçilmesi tavsiye edilse de doğal elyaftan

üretilen halıların daha kolay kirlendiği ve temizlemesinin daha zor olacağı unutulmamalıdır.

Yoğun kullanım alanına sahip ev bölümlerinde kirlenme daha sık olacağı için burada tercih edilen halıların kolay temizlenme özelliği sahip olması büyük avantaj sağlayacaktır. Sık lekelenme riski taşıyan yerlerde çamaşır makinesinde yıkanabilen, leke tutmayan ya da kolay temizlenebilen halılar tercih edilmelidir.

Isı yalıtımı iyi olan zeminlerde hav yüksekliği mümkün olduğunca düşük olan halılar tercih edilmelidir. Kısa hav yüksekliğine sahip halıların hem temizliği daha kolaydır hem de daha sağlıklı bir ortam sunarlar.

7. Halı Tasarımı

Halı alırken öncelikle dokuma şekli, elyaf türü, hav yüksekliği, dokuma sıklığı, insan sağlığı ve kullanım kolaylığı dikkate alınarak seçenekler indirgendikten sonra renk, desen, tarz gibi halının tasarımına ait değişkenlere karar verilmelidir.

Halılar evlerin atmosferini büyük ölçüde etkilemektedir. O yüzden halı seçerken duvar rengi, perde renk ve deseni, döşeme rengi ve malzemesi, mobilyalar ile uyum, oda büyüklüğü, odadaki ışık miktarı ve aydınlatma şekli gibi birçok unsur göz önünde bulundurulmalıdır. Bu öğelerle uyumlu bir halı, odanın renk ve tasarım bütünlüğüne katkı sağlayacağı gibi oluşturulan kontrastlarla istenilen bölge ya da öğe de ön plana çıkartılabilmektedir.

HALILARDA LEKE ÇIKARMA TEKNİKLERİ

Halıda oluşan lekelerin temizliğinde en önemli konu lekeye müdahale süresidir. Hemen ve doğru müdahale ile birçok lekeyi halıdan kolaylıkla çıkarmak mümkündür. Geç ya da yanlış müdahale, lekenin halıya iyice işlemesine neden olacaktır.

Öncelikle leke kaynağı halıdan uzaklaştırılmalıdır. Daha sonra lekenin fazla yayılmasına müsaade etmeyecek şekilde emiciliği yüksek bir bez ile lekeye müdahale edilmelidir. Lekenin hav diplerine nüfus etmemesi için lekenin üzerine fazla baskı uygulanmamalı ve ovalama işlemi yapılmamalıdır. Kağıt havlu, peçete veya beyaz bir bez ile leke bölgesine tampon uygulanmalıdır. Leke çıkarma işlemlerinde temizleme dışarıdan merkeze doğru olmalıdır.

Sıcak su kullanmaktan kaçınılmalıdır. Sıcak su ile uygulanan temizleme işlemleri lekenin kumaşa iyice işlemesini neden olacağı için lekenin çıkmasını imkansız hale getirebilmektedir. Leke çıkarma işlemleri bir veya birkaç defa tekrarlanmalıdır. Müdahale sırasında yeteri kadar tekrar yapılmadığında; hav diplerine doğru giden çözünmüş leke, halı kurumaya başladığında yeniden yüzeyde belirecektir.

Müdahale sonrası halıda hala leke duruyorsa, lekenin halıya yerleşmesinin önüne geçmek için vakit kaybetmeden bir profesyonel halı yıkama firması ile iletişime geçilmelidir.

1. Alkol, İçki Lekesi

Şampuanlayınız, sonra beyaz ispirto ile tampon yapınız.

2. Ayakkabı Boyası Lekesi

Önce tiner, sonra beyaz ispirto ile silip şampuanlayınız.

3. Bira Lekesi

Ilık suya %3 oranında beyaz ispirto ilave ederek tampon yapınız.

4. Çamur Lekesi

Kurumasını bekleyiniz, sonra elektrik süpürgesi ile süpürünüz.

5. Çay Lekesi

Leke şampuanla çıkmazsa, beyaz ispirto ile veya %10 oranında amonyak ilave edilmiş su ile tampon yapınız.

6. Sakız Lekesi

Buzlu bir poşeti sakız üzerinde bekletiniz sonra bir bıçakla sakızı alınız, daha sonra perkloretilen ile tampon yapınız.

7. Çikolata, Karamel Lekesi

Ilık su ile veya suya %5 amonyak ilave ederek tampon yapınız.

8. Çim, Yeşil Sebze Lekesi

Beyaz ispirto ile ıslatarak siliniz.

9. İlaç, Kozmetik Lekesi

Tiner veya perkloretilen ile sildikten sonra şampuanlayınız. İz kalırsa %5 oranında amonyak ilave edilmiş su ile veya beyaz ispirto ile siliniz.

10. Ketçap, Mayonez Lekesi

Önce %10 oranında amonyak ilave edilmiş su; sonra perkloretilen ile siliniz. Gerekirse şampuanlayınız.

11. Kahve Lekesi

Leke şampuanla çıkmazsa; beyaz ispirto ile veya %10 oranında amonyak ilave edilmiş su ile tampon yapınız.

12. Kan Lekesi

Soğuk su ile tampon yaptıktan sonra şampuanlayınız. İz kalırsa %5 oranında amonyak ilave edilmiş su kullanınız.

13. Makine Yağı Lekesi

Tiner veya perkloretilen ile tampon yapınız, sonra şampuanlayınız. Beyaz ispirto ile işlemi tekrarlayıp, tekrar şampuanlayınız.

14. Kusmuk, İdrar Lekesi

Yarı yarıya su sirke karışımı ile veya beyaz ispirto ile tampon yapınız, sonra şampuanlayınız.

15. Küf Lekesi

Amonyaklı su ile tampon yapınız.

16. Meyve Lekesi

Ilık su ile tampon yapınız.

17. Mobilya, Yer Cilası Lekesi

Saf alkol veya perkloretilen ile siliniz, sonra şampuanlayınız. Hala iz varsa %5 oranında amonyaklı su veya beyaz ispirto kullanınız.

18. Mum, Parafin Lekesi

Leke üzerine emici kurutma kağıdı koyup, ılık ütü geçiniz. Perkloretilen ile tampon yapıp şampuanlayınız.

19. Mürekkep, Karbon Lekesi

Kurutma kağıdı ile mümkün olduğu kadar kuruttuktan sonra %30 beyaz ispirto %70 su karışımı ile tamponlayıp, şampuanlayınız. Saf limon suyu da iyi sonuç verir.

20. Oje Lekesi

Asit ester ile tampon yapınız.

21. Parfüm Lekesi

Beyaz ispirto ile tamponlayınız.

22. Pas Lekesi

%3 oranında potasyum okselat ilave edilmiş su ile siliniz.

23. Plastik Boya Lekesi

Leke yeni ise soğuk su ile tampon yapınız. Kurumuş lekeyi çıkarmak çok zordur, uzman bir temizlik firmasına başvurunuz.

24. Reçel, Meyve Suyu Lekesi

Ilık su ile tampon yapınız. İz kalırsa tiner veya perkloretilen kullanınız.

25. Salça, Sos, Yağ Lekesi

Tiner veya perkloretilen ile tampon yaptıktan sonra şampuanlayınız. İz kalırsa %5 oranında amonyak ilave edilmiş su ile tampon yapınız.

26. Su Lekesi

Emici bir bezle halı üzerindeki suyu mümkün olduğu kadar alınız. Tamamen kuruduktan sonra şampuan veya beyaz ispirto ile siliniz.

27. Sulu Boya Lekesi

Bir bezi alkollü suyla ıslatınız ve yuvarlak hareketlerle halıyı siliniz.

28. Süt, Kakaolu Süt Lekesi

Şampuanlayın daha sonra %5 oranında amonyak ilave edilmiş su ile veya beyaz ispirto ile tampon yapınız. İz kalırsa perkloretilen veya tiner kullanınız.

29. Şarap, Limonata Lekesi

Yarı yarıya su-sirke karışımı ile sildikten sonra şampuanlayınız.

30. Şeker Lekesi

Ilık su ile tamponladıktan sonra şampuanlayınız.

31. Tentürdiyot Lekesi

Saf amonyak ie tampon yapınız.

32. Tırnak Cilası Lekesi

Aseton ile tampon yaptıktan sonra şampuanlayınız.

33. Tutkal, Vernik Lekesi

Tiner veya perkloretilen ile sildikten sonra ılık su ile tampon yapınız veya şampuanlayınız.

34. Tükenmez Kalem Lekesi

Perkloretilen veya beyaz ispirto ile siliniz.

35. Yağlı Boya Lekesi

Tiner ile tampon yapınız, sonra şampuanlayınız.

36. Yumurta Lekesi

%5 amonyak ilave edilmiş su ile veya beyaz ispirto ile tamponladıktan sonra şampuanlayınız.

Malzemeler

Amonyak: Eczanelerde bulunur.

Beyaz İspirto: Metil alkol, eczane ve marketlerde bulunur.

Ilık Su: 30 dereceden sıcak olmayan su.

Perkloretilen: Kuru temizleme sıvısı, kuru temizleme ve kimyevi maddi satıcılarında bulunur.

Potasyum Okselat: Eczanelerde veya kimyevi madde satıcılarında bulunur.

Şampuanlamak: Marketlerde satılan halı şampuanı veya bir deterjanın sadece köpüğü ile, çok az su kullanarak ve yumuşak hareketlerle halını silmek.

Tampon yapmak: Temiz bir bez, havlu veya kağıt havluyu birkaç kez katlayarak halının ıslak yerine hafif kuvvetler ile baskı uygulayıp kaldırmak.

Önemli Uyarılar

Burada belirtilen yöntemler tamamıyla tavsiye niteliğindedir. Bu yöntemlerin hiçbiri yün, ipek ve bambu gibi doğal elyaftan üretilen halılara uygulanmamalıdır.

Halılardaki leke çıkarma sürecinin beş temel bileşeni; elyafın türü ve rengi, kullanılan temizleyici ve leke çıkarıcı ürünler, uygulama süresi, uygulama şekli ve uygulama sıcaklığıdır.

Halılardaki lekelerin çıkarılması doğru ürünlerin doğru yöntemle kullanılması ile mümkündür. Halı yıkama firmalarında leke çıkarma işlemleri profesyonel ürünler ile uzman personel tarafından yapılmalıdır.

Lekeye yapılan ilk müdahale çok önemlidir. Yanlış müdahalenin önüne geçmek için lekeye nasıl müdahale edileceğinden emin olunmadığında bir halı yıkama firması ile iletişime geçilmelidir. Halı yıkama firmasından halı türüne göre lekeye nasıl müdahale edilmesi gerektiği konusunda bilgi alınabilir ya da müdahale etmeden halınızı bir halı yıkama firmasına emanet edebilirsiniz.